Published on Mart 15th, 2024

İstanbul’da 45 yıldır Newroz meşalesi sönmedi

İstanbul’da ilk kez 1979’da bir düğün salonunda bin 500 kişiyle kutlanan Newroz, yıllar içinde milyonlara ulaştı. 46’ncı Newroz ateşi bu yıl, “Abdullah Öcalan’a özgürlük” talebiyle yakılacak. Orta Asya’dan Balkanlar’a kadar farklı coğrafyaların en eski bayramlarından birisi olarak günümüze gelen Newroz, kimi halklar için baharı müjdelerken, Kürtler için özgürlük, direniş ve başkaldırının simgesi olarak önemini korumaya devam ediyor.

İbrahim Irmak – Mezopotamya Ajansı

Amed’ten sonra en önemli kutlama adreslerinden biri olan “Halkların Bahçesi” İstanbul’da 45 yıldır kesintisiz bir şekilde kutlanan Newroz Bayramı, bu yıl da farklı halklardan ve inançlardan yüzbinlerin katılımıyla 17 Mart’ta Yenikapı Miting Alanı’nda kutlanacak. İlk ateşin 1979’da yakıldığı ve ardından milyonlara ulaşan İstanbul Newrozlarındaki temel talep Kürt sorununun demokratik ve barışçıl yollar ile çözülmesi olurken, 1999’da PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın İmralı’ya getirilmesinin ardından “Barışın teminatı İmralı’dadır” diyen milyonlar, bu yıl tecridin kaldırılıp Abdullah Öcalan’ın fiziki özgürlüğünün sağlanması için“Rabe dema azadî û serkeftinê ye” şiarıyla alanları dolduracak.

1978: İSTANBUL’DA İLK NEWROZ KIVILCIMI

İstanbul’da bilinen ilk Newroz, baskıların yoğun olduğu 1979 yılında Küçükçekmece’de bulunan İnci Düğün Salonu’nda kutlanırken, burada bir araya gelen bin 500’e yakın kişi, Newroz’un ilk ateşini sembolik de olsa yaktı. Newroz, İstanbul’da 1979 yılından 1990’a kadar ara ara kesintiye uğrasa da 1990’dan sonra Newroz’a katılanları sayısı her geçen yıl arttı. 1990’lı yıllarda bölgede yaşanan savaş nedeniyle köyleri yakılan yüzbinlerce Kürdün göç etmek zorunda kaldığı İstanbul’un birçok mahallesinde Newroz ateşi yakılarak, direniş halayları çekildi.

1995:FATİH PARKI’NI SARAN ATEŞ

Takvim yaprakları 21 Mart 1995’i gösterdiğinde, halk ilk kitlesel Newroz’u Fatih Parkı’nda kutlamak istedi. Burada bir araya gelerek Newroz ateşini yakan 500’ü aşkın kişi polisin sert müdahalesi ile karşılaştı. Polis müdahalesinde 23 kişi gözaltına alındı ve ardından çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.

1996: İLK KİTLESEL NEWROZ

Bütün yasak ve engellemelere rağmen Newroz kutlamalarını mahallelerden çıkartarak merkezi alanlara taşımakta ısrar eden halk, 1996 yılında bu kez Kazlıçeşme top sahasını doldurdu. 15 binden fazla kişinin katılımıyla İstanbul’da ilk kitlesel kutlanan Newroz sonrasında kitleye polis yine sert müdahale etti ve Newroz kutlamalarına katılan 50 kişi gözaltına alındı. Kitleselleşen Newroz kutlamalarından rahatsız olan devlet erkanı tarafından aynı yıl üniversite rektörlüklerine “Nevruz’a hazırlanın” genelgeleri gönderildi. Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Başbakan Mesut Yılmaz’ın katıldığı sembolik kutlamalar düzenlendi.

DEVLETİN NEVRUZUNA CEVAP: NEWROZ HALKINDIR

1997 yılında bu kez Newroz kutlamasının adresi Şişli’de bulunan Abide-i Hürriyet Meydanı oldu. Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) öncülüğünde düzenlenen kutlamaya on binlerce kişi katıldı. Meclis’te Kürtçe yemin ettiği gerekçesiyle o dönem tutuklu bulunan Kürt siyasetçi Leyla Zana’nın fotoğraflarının da taşındığı Newroz’da, “Bijî Newroz”, “Çeteler Meclis’te HADEP hapiste”, “Nevroz bizimdir bizim kalacak” sloganları atıldı. Devletin yürüttüğü asimilasyon politikalarına karşı halkların kendi bayrakları, sloganları ve yöresel kıyafetleri ile karşıladığı Newroz kutlamalarında devletin Newroz’u “Nevruzlaştırmasına” “Newroz halkındır” cevabı verildi.

1998: YÜZBİNLER ÖZGÜRLÜK ATEŞİNİ GÜRLEŞTİRDİ

İstanbul’da 1998 yılındaki Newroz kutlamalarının adresi Zeytinburnu’nda bulunan Kazlıçeşme Meydanı oldu. HADEP, Özgürlük ve Dayanışma partisi (ÖDP), Sosyalist İşçi Partisi (SİP) ve Emek Partisi’nin (EMEP) ortak programıyla düzenlenen Newroz’a katılan onbinler özgürlük ateşinin gürleştirdi. Newroz kutlamaları öncesinde ve sonrasında çok sayıda kişi gözaltına alındı.

1999: KOMPLOYA KARŞI İSYAN ATEŞİ YAKILDI

1999 yılındaki Newroz’da ise, önceki yıllardaki kutlamaların aksine küresel güçler ortaklığında uluslararası komployla 15 Şubat’ta Türkiye’ye getirilen PKK Lideri Abdullah Öcalan için özgürlüğün haykırıldığı direniş günü oldu. Olağanüstü güvenlik önlemlerine rağmen İstanbul’un dört bir yanında sokağa çıkan binlerce kişi, “isyan ateşi” olarak adlandırdıkları Newroz ateşini yaktı.

2000: İSTANBUL’UN MAHALLELERİNE YAYILAN ATEŞ

2000 yılında İstanbul’daki Newroz kutlamalarının adresi tekrardan Şişli Abide-i Hürriyet Meydanı oldu. Newroz’un farklı çevrelerinde katılımıyla daha kitlesel kutlanmaya başlandığı bu yılda İstanbul Valiliği kutlamayı yasaklayarak kutlama için 26 Mart tarihin gösterdi. Valilik yasağına rağmen Newroz’u kutlamak için alana akan binlerce kişi polisin sert müdahalesi ile karşılaşıp yaralanırken, 300’e yakın kişi gözaltına alındı. Alanda Newroz’u kutlayamayan halklar, aynı gece İstanbul’un birçok noktasında yaktıkları ateşler etrafında çektikleri halaylarla kararlılığını gösterdi.

2001: HALKLAR YASAK TANIMADI 2001 yılı da İstanbul’da Newroz kutlamalarının yasaklandığı bir yıl olurken, yasağı tanımayan on binler, kutlamaların yapılması planlanan Kazlıçeşme Meydanı’na doğru akmaya başladı. 15 binin üzerinde kişi sokakları doldururken polis Topkapı ve civarında halka müdahale etti. Gün boyu halk ile polis arasında birçok noktada çatışmalar yaşandı. Yaralananlar ve gözaltına alınanlar oldu ancak aynı günün akşamı bir kez daha mahallelerde ateşler yakıldı, halaylar çekildi.

2002: NEWROZ İÇİN BİNLER SOKAKLARA İNDİ

2002 de gerçekleştirilmek istenen Newroz kutlamaları da, tıpkı 2000 ve 2001 yılında olduğu gibi İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı. Yasağı tanımayan binlerce yurttaş Newroz ateşini yakmak için sokaklara çıktı. Cevizlibağ, Topkapı, Aksaray güzergahında ana yola çıkarak trafiği durdurarak sloganlar yürüyüş yapan on binlerce kişi Topkapı’da bir araya gelmek istedi. Kitleye müdahale eden polis yaklaşık 500 kişiyi gözaltına aldı. Önceki yılarda olduğu gibi halk yine Newroz ateşini İstanbul’un tüm ilçelerine yayarken, Esenyurt’ta bulunan HADEP Büyükçekmece İlçe Başkanlığı önünde toplanan yaklaşık 200 kişilik grup, ateş yakarak müzik eşliğinde halay çekti.

2003: KÜRT SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ TALEP EDİLDİ

2003 Newroz’unun İstanbul’da ki adresi bir kez daha Zeytinburnu’nda bulunan Kazlıçeşme Meydanı oldu. Kutlamalara katılan binlerce insan bu Newroz’da Kürt sorununun çözüm talepleri dile getirilmekle beraber ABD’nin Irak’a müdahalesini protesto etti.

2004: 80 BİN KİŞİ ÖCALAN İÇİN ALANLARA AKTI

2004 yılında kutlamaların belirlendiği Kazlıçeşme Meydanı, 1990’lardan bu yana en kitlesel Newroz kutlamasına ev sahipliği yaparken, alana akan yaklaşık 80 bin kişi PKK Lideri Abdullah Öcalan’a uygulanan tecride karşı direnişlerini yükselterek, PKK Lideri’ni siyasi irade olarak kabul ettiğini sloganlarıyla gösterdi.

2005-2006: YÜZBİNLER ‘ÖCALAN İRADEMDİR’ DEDİ

İstanbul’da 2005 ve 2006 yıllarında da Newroz artık Newroz kutlamalarının 2012 yılına kadar gelenekselleşen adresi Kazlıçeşme Meydanı’nda kutlandı. Bu yıllarda Newroz alanını dolduran yüz binler “Öcalan’ı siyasi irade olarak kabul ediyor musunuz?” sorusuna hep bir ağızdan onay vererek, PKK Liderini siyasi irade olarak beyan etti.

2007: ‘ÖCALAN’IN SAĞLIĞI SAĞLIĞIMIZDIR’

2007 yılı kutlamalarına, Abdullah Öcalan’a yönelik baskılar, tecrit ve zehirlenme iddiaları damga vurdu. Kazlıçeşme Meydanı’nı dolduran yüzbinlerce kişi, Abdullah Öcalan için “Sağlığı sağlığımızdır” sloganıyla hassasiyetini dile getirerek PKK Liderinin zehirlendiği iddialarının araştırılması ve tecridin son bulmasını talep etti. Bu yıl aynı zamanda “Demokratik Konfederalizm” ilanı meydanlarda yapıldı

2008-2009: ‘ÊDÎ BES E’ HAMLESİ

300 bin kişinin katıldığı 2008 Newroz kutlamalarına “Êdî Bes e” hamlesi damgasını vurdu. Alanda bulunan yüzbinler, İmralı Cezaevi’nin kapatılması, operasyonların durdurulması, demokratik anayasa, Kürt kimliğinin kabulü ve anadilde eğitimi talep etti. Alanda bulunan 300 bin insan İstanbul’dan Amed Newroz’una selam durdu. Yerel seçimlere denk gelen ve milyonlarca kişinin katıldığı 2009 Newroz kutlamalarına ve alınan sonuçlara ise devlet KCK operasyonları ile karşılık verdi.

2010-2011: KAZLIÇEŞME HALKLAR BAHÇESİNE DÖNÜŞTÜ

2010 Newrozu’nda “halklar bahçesi” İstanbul’da Kazlıçeşme Meydanı’nı dolduran Kürdün’den Alevisine, Ermenilerden, Süryanilere, işçilerden, kamu emekçilerine yüz binler, Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) kaldırılmasını, askeri ve siyasi operasyonların durdurulmasını, Kürt sorunun diyalog ve müzakere ile çözümünü talep etti. Demokratik Kent Konseyi’nin organizasyonuyla 2011 yılında da İstanbul Kazlıçeşme’de “Ya özgürlük ya özgürlük” sloganıyla Newroz kutlandı. On binlerce kişinin katıldığı Newroz kutlamasında renkli görüntüler ortaya çıktı.

2012: BDP YÖNETİCİSİ ZENGİN YAŞAMINI YİTİRDİ

2012 yılında Kazlıçeşme Meydanı’nda yapılmak istenen Newroz kutlamaları İçişleri Bakanlığı tarafından yasaklandı. İstanbul’da binlerce kişi yasağa rağmen demokratik özerkliğe onay vermek, “KCK Operasyonlarına” tepki göstermek ve Abdullah Öcalan’a özgürlük istemek için sokaklara aktı. Kutlamaların yapılacağı Kazlıçeşme Meydanı’na gitmek isteyen yurttaşlar ile polis arasında birçok semtte çatışmalar yaşandı. Çok sayıda kişinin gözaltına alındığı çatışmalarda Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Arnavutköy ilçe yöneticisi Hacı Zengin, atılan gaz bombasının kafasına isabet etmesi sonucu yaşamını yitirdi.

2013: ‘ÖCALAN’A ÖZGÜRLÜK, KÜRTLERE STATÜ’

“Demokratik Çözüm Süreci” koşullarında girilen ve “Öcalan’a özgürlük, Kürtlere statü” şiarıyla yapılan 2013 Newroz kutlamalarına Öcalan’ın manifestosu damga vurdu. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) ile Halkların Demokratik Kongresi’nin (HDK) öncülüğünde Kazlıçeşme Meydanı’nda kutlanan Newroz’da yüzbinler buluştu. O dönem İmralı Heyeti’nde yer alan BDP milletvekili Sırrı Süreyya Önder alanda toplanan yüzbinleri Kürtçe ve Türkçe selamlayarak “Size Sayın Öcalan’ın selamlarını getirdim, selamlar olsun” dedi. Ardından Abdullah Öcalan’dan gelen mesajı okudu.

2014-20015: 1 MİLYONDAN FAZLA KİŞİ BİJİ NEWROZ SLOGANIYLA ALANDAYDI

2014 Newroz’u ise, “Özyönetimle özgür kimliğe. Kentimizi de kendimizi de biz yöneteceğiz” şiarı ile Kazlıçeşme’de kutlandı. Yüzbinlerin katıldığı Newroz alanında Abdullah Öcalan’ın daha önce Amed’te okunan Newroz mesajı Türkçe ve Kürtçe olarak okundu. 2015 yılındaki Newroz’da Topkapı surlarında binlerin attığı “Bijî Newroz” sloganlarıyla Kazlıçeşme’de 1 milyondan fazla kişinin katılımıyla kutlandı. Her kesimden ve inançtan halkların doldurduğu Newroz alanı Türkiye halklarının bahçesine dönüştü. Kutlamalarda DAİŞ’in Şengal ve Kobanê’ye yönelik saldırılarına dikkat çekildi. 2016: ÖZ YÖNETİM DİRENİŞLERİ SELAMLANDI Tüm Türkiye’de olduğu gibi İstanbul’da da 2016’da Newroz, baskı ve abluka altında kutlandı. Bakırköy Halk Pazarı’nda “Her yer Newroz her yer direniş” şiarıyla kutlanması planlanan Newroz, İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı. HDP binalarının kuşatılması ve tüm yolların kapatılmasına rağmen halk Newroz alanına girmeye çalıştı. Polisin müdahalesi ardından İstanbul’un tüm ilçeleri bir hafta süren Newroz alanına dönüştü. Newroz kutlamalarında “öz yönetim” direnişleri selamlandı.

2017: BİNLER KARTAL MEYDANI’NI DOLDURDU 15 Temmuz 2016’da ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) sonrası İstanbul Newrozu’nun 2017 yılındaki adresi ise Kartal Meydanı oldu. Newroz Tertip Komitesi kutlama için öncesinde Bakırköy’ü seçse de Bakırköy Halk Pazarı’ndaki kutlama Valilik tarafından yasaklandı. Merkezi bir konumda olmayan Kartal Meydanı’na iznin çıkması, “Newroz’a katılımın düşük olması için burası verildi” şeklinde yorumlansa da on binlerce kişi Kartal Meydanı’nı hınca hınç doldurdu. “Mutlaka kazanacağız” sloganıyla gerçekleşen Newroz kutlamasında bir kez daha talepler dile getirildi.

2018: EFRİN’E DÖNÜK SALDIRILAR PROTESTO EDİLDİ 2018’deki Newroz’un adresi Bakırköy’de bulunan Halk Pazarı alanı oldu. “Newroz direniştir, faşizme karşı halkların baharıdır” şiarıyla kutlanılan Newroz’da, Türkiye’nin Efrin’e yönelik saldırılarına büyük tepki gösterildi. Yüz bini aşkın kişinin katıldığı Newroz’da, Efrîn’e dönük saldırılar ile PKK Lideri Öcalan üzerindeki tecrit protesto edildi.

2019: BİNLER ‘TECRİDİ KIRACAĞIZ’ ŞİARIYLA BAKIRKÖY’DE 2019 Newrozu “Mutlaka kazanacağız, tecridi kıracağız” şiarıyla Bakırköy Halk Pazarı’nda kutlandı. Yüzbinlerin katıldığı Newroz’da, Abdullah Öcalan üzerinde devam eden tecridin kaldırılması talebiyle Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eşbaşkanı Leyla Güven’in başlatmış olduğu ardından Türkiye’deki bütün cezaevlerine yayılan açlık grevlerine dikkat çekildi. Ardından, tecridi protesto etmek için Gebze Kadın Kapalı Cezaevi’nde yaşamına son veren Ayten Beçet’in geride bıraktığı mektubu okundu. 2020: SALGININ GÖLGESİNDE KUTLANDI 1979’dan 2019’a kadar tüm engelleme ve müdahalelere rağmen kutlanılan İstanbul Newroz’u 2020 yılında ise Koronavürüs engeline takıldı. “Adalet, demokrasi, özgürlük için” şiarıyla kutlanması planlanan Newroz salgın nedeniyle iptal edilmek zorunda kalındı. Fakat halklar salgına rağmen halklar, tıpkı 1990’lı yıllarda olduğu gibi mahallelerde ve evlerinde yaktıkları ateşlerle Newroz’u kutladı.

2021: TECRİDE KARŞI ÖFKE DORUĞA ÇIKTI Yüzbinlerin katılımıyla “Newroz ateşiyle direnelim, özgürleşelim” şiarıyla Yenikapı Meydanı’nda kutlanan 2021 Newrozu’na toplumun tüm kesimleri katıldı. Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı öfkenin doruğa çıktığı kutlamalarda, HDP’nin kapatılması, İstanbul Sözleşmesi’ne tepkiler öne çıktı. “Öcalan’a özgürlük”, “Bê Serok jiyan nabe” ve “Bijî Serok Apo” sloganları sık sık atıldı. Gençlerin açtığı “Güneşimize selam, direnişe devam” pankartı, yüzbinler tarafından büyük bir coşku ile karşılandı.

2022:YÜZBİNLER RENKLERİYLE YENİKAPI MEYDANI’NI DOLDURDU 2022’de kutlamalar, 20 Mart’ta “Dem dema serkeftinê ye (Şimdi kazanma zamanı)” şiarıyla Yenikapı Meydanı’nda kutlandı. HDK öncülüğünde hazırlıkları haftalar öncesinden başlayan Newroz’a, katılım bir önceki yıla oranla daha fazla oldu. Yüzbinler, renkleriyle Newroz alanını doldurdu

2023: SAĞANAK YAĞIŞ ALTINDA NEWROZ ATEŞ YAKILDI Mereş merkezli depremlerde yaşamını yitirenlere adanan 2023 Newrozu, “Her der Newroz, her dem azadî” şiarıyla sağanak yağışın altında Yenikapı Meydanı’nda kutlandı. Renkleriyle, talepleriyle Newroz’a akın eden halklar, Yenikapı Meydanı’nda yüzbinler oldu. Sabah saatlerinden itibaren Newroz alanına akın eden gençler, Abdullah Öcalan’a özgürlük talep eden sloganlarla Newroz ateşini yaktı. Newroz bitiminde yaklaşık 200 kişi gözaltına alındı. 2024: NEWROZ ATEŞİ 45’NCİ KEZ ÖZGÜRLÜK İÇİN YAKILACAK Bu yıl ki Newroz ateşi ise 17 Mart’ta, “Rabe dema azadî û serkeftinê ye” şiarıyla 45’inci kez yakılacak. Farklı halklar ve inançlardan yüzbinlerin katılması beklenen İstanbul Newrozu’nun bu yıl ki adresi tekrardan Yenikapı Meydanı olacak. HDK, TJA ve DEM Parti öncülüğünde organize edilen kutlamada, temel talep PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın fiziki özgürlüğünün sağlanması olacak. MA / İbrahim Irmak