Adalar yapılaşmaya açılıyor

2017’den bu yana Dünya Miras Listesi’nde yer almak üzere UNESCO için adaylığını bekleyen Adalar, yine risk altında.

Adalar Sivil İnisiyatifi İmar Çalışma Grubu, Türkiye’de Adalar olarak bilinen İstanbul Adaları’nın korunmasını 28 Temmuz’da askıya çıkaran “Adaların Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı”nın içeriğine dair bir rapor yayımladı.

Adalar Sivil İnisiyatifi, yaptığı açıklamayla Adalar ‘Koruma Amaçlı’ Nazım İmar Planı’nın uygulamaya konulması halinde, Adalar’ın kentsel peyzajını kaybedeceğini ve mirasının çakıl taşları dahil tehdit altına gireceğini duyurdu.

İnisiyatif, itirazlarını sunmak üzere bugün saat 13.00‘te Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İstanbul İl Müdürlüğü önünde olacak.

Kamu yararı gözetilmedi

İnisiyatifin yayımladığı raporda özetle şu bilgiler yer aldı:

“Adaların tüm canlıları ile birlikte yaşam biçimi, çok kültürlü yapısı, gelenek ve görenekleri, bugüne kadar adalara özgü olan üretimi, İstanbul’da tamamen yok olan, Adalar’da var olan kesintisiz mimarlık tarihi ve mirası, toplumsal kimliği, çok kültürlülüğü, yüzyıllar içinde oluşmuş kıyı kenar çizgisi, koyları, kumsalları ve hatta çakıllarının bile tehdit altında olduğu bir plan çıktı karşımıza.

“Kamu yararı gözetilmeden yapılmış bu imar planlarına itiraz ediyoruz. Son itiraz günü 28 Ağustos Pazartesi günüdür. Dava açmak için ise iki aylık bir süreç vardır. Tüm Istanbulluların, Adalıların desteğine ihtiyacımız var.

Kıyılar dahil edilmedi

“Bu planlar yok hükmündedir. Prensip olarak Adalar’da en önemli doğal ve kültürel peyzaj unsuru olan kıyılar dâhil edilmeden, gelişmekte olan ve başvuruları yapılmış kültürel miras tescil önerileri gibi konular ortada dururken, bir koruma planı hazırlanamayacağı ve planların bu açıdan muğlak olduğu, geri dönülemez sonuçlar doğuracağı açıktır. Adalar, kıyıları olmayan, denizle ilişkisi olmayan bir kara parçası gibi tanımlanmış, en önemli kentsel peyzajı plana dâhil edilmemiştir.

“Bir SİT alanı için bu tür bir Koruma Planı’nın yasal çerçeveye göre ‘yok hükmünde’ olduğu açıktır.

“Tekamül halindeki kararlar varken imar tanımı yapılamaz. Tescil prosedürleri tamamlanmadan planların onaylanması, geri dönülemez sonuçlar doğuracaktır. Adalar İlçesinde hâlâ mimari açıdan değer taşıyan yüzlerce modern mimari örneği yapı tescillenerek koruma altına alınmamıştır. İmar planlarında Adalar’ı korumak için tescilli yapıların bulunduğu parsellerde yeni yapılaşmaya izin verilmeyeceği hükmü bulunmaktadır. Ancak tescil işlemlerinin tamamlanmadığı ilçede bu maddenin bir hükmü de yoktur.

“Bu imar planının onaylanması demek, korumamız gereken pek çok yapıyı tıpkı Kadıköy’de olduğu gibi kısa zamanda kaybedeceğiz demektir. 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı İmar Planı Plan Açıklama Raporu’ndan, Adalar İlçesi sınırlarında yaklaşık 6 bin 500 yapının bulunduğunu ve bunların halihazırda yalnızca bin 595’inin tescilli olduğunu öğreniyoruz. Adaların eksiksiz bir kültürel miras envanteri çıkarılıp, hepsi korumaya alınmadan ‘Koruma Amaçlı’ bir İmar Planından bahsedilemez.

SİT dereceleri düşürüldü

“Büyükada özelinde, Viranbağ bölgesinde yaklaşık 40 dönümlük bir alan SİT derecesi düşürülerek, 3. Derece Doğal SİT Alanı olarak belirlenmiş, dolaylı olarak konut yapımına açılmak üzere zemin hazırlanmıştır. Ek olarak, bahsi geçen 40 dönümlük alanı çevreleyen yaklaşık 10 dönüme tekabül ettiği sanılan bir alan da, ‘2. Derece Doğal Sit Alanı’ yapılarak turistik tesis adı altında yapılaşmaya açılmıştır.

Koruma statüsü düşürülen ormanlık alanın uydu görüntüsü.

“Büyükada’da yapımına devam edilen ortaokul binasının bulunduğu orman vasıflı Nizam Mahallesi, 175 ada 13 parselde 18.875 m2 büyüklükteki arazinin yaklaşık 10 dönümlük kısmı yine SİT derecesi düşürülerek ‘3. Derece Doğal Sit Alanı’ olarak gösterilmiştir. Yine, Yorguli mevki sırtlarında bahçe ve tarla vasıflı çok geniş bir bölge, SİT derecesi düşürülerek yapılaşmaya açılmasının önü açılmıştır.

“Son olarak Lunapark Meydanından Aya Nikola Mevkine inen yol ve çevresi, 1/5000’lik planlarda düzenlenmediği halde, 1/1000’lik planlarda 2. Derece Doğal SİT olarak gösterilmiştir. Tavşan Adası ve Kaşık Adası jeolojik etütleri yapılmadığı gerekçesiyle planlardan çıkarılmıştır. Bu husus da plan bütünlüğünü bozmuştur.

Yorguli sırtlarının planlardaki görünümü – Açık yeşil ve seyrek çizgili bölüm 3. Derece Doğal SİT olarak gösterilmiş. Lunapark’tan Manastıra inen koridor da 2. Derece Doğal SİT.

Katılımcılık masalı

“İmar Planı Bilgilendirme Toplantısında İBB yetkilisi tarafından dile getirilen ve şu an askıda olan planlara temel teşkil eden ve yönetim tarafından da benimsenen ‘planların katılımcı yöntemlerle hazırlandığı’ görüşünün doğru olmadığı aşikardır. Büyükşehir Belediyesi bu toplantılarda düzenli ve normlara uygun katılım prosedürlerini uygulamamıştır. STK’ların, yerel insanların, belediyelerden iş takibi yapanların karışık bir ilişkiler ağı içinde sürece dahil oldukları, kamusal nitelik taşımayan kurumların ve kişilerin planlama sürecine katılma imkanı elde ettikleri ve planları önceden etkiledikleri anlaşılmaktadır.

“Netice olarak, 1/5000 ve 1/1000 koruma imar planları bütüncül bir anlayışla yapılmalıdır. Bölgenin turizm rantını ve salt kaçak yapıları meşrulaştırmaya ve alanın turizm potansiyelini artırmaya yönelik ve bütüncül olmayan bu planlara itiraz ediyoruz.”

2. derece Doğal SİT alanı olarak gösterilmesi sebebiyle turistik tesis yapılma riski taşıyan bölgeden bir görünüm.

Ne olmuştu?

1984’ten bu yana doğal SİT alanı ilan edilen Adalar, Kasım 2021’de Cumhurbaşkanı kararıyla “Özel Çevre Koruma Bölgesi” ilân edilmiş, imar planı yapma yetkisi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na verilmişti. O tarihten beri korumanın gerekliliğine dair eksik kalan Adalar aynı zamanda yapılaşma tehditi altında. Adalar Belediyesi’nin Büyükşehir imar yetkilileri ile 7 Ağustos 2023’te gerçekleşen İmar Planı Bilgilendirme Toplantısında yaptıkları açıklamalarla, Büyükşehir Belediyesi olarak kıyılar düzenlemesi hariç tüm planları üstlendiklerini belirttikleri koruma planları 28 Temmuz’da askıya çıkarıldı.

(bianet – TY)